الموسوعة العقائدیة

یکی از مهم‌ترین ضرورت‌های حوزه‌های علمیه، تولید آثار اجتهادی در فقه اکبر، یعنی در حوزهٔ اعتقادات و باورهای کلامی است. این ضرورت، به سبب انحصار فقاهت در فقه اصغر، یعنی تفقّه در عبادیات و معاملات، نادیده انگاشته شده است. علامه سید کمال حیدری این ضرورت را به خوبی احساس کرده است و در سالیان طولانی درس خارج کلام اسلامی برگزار کرده است که تعداد این درس‌ها به بیش از هزار جلسه‌ٔ درسی می‌رسد. طیف موضوعاتی که ایشان در این سلسله دروس، به آن‌ها پرداخته‌اند، گسترده و متنوع است؛ از فلسفه‌ٔ دین گرفته تا توحید و معاد و ایمان و معرفة الله و…؛ همهٔ این موضوعات، دغدغه‌ٔ ایشان بوده است. علامه حیدری به تراث کلامی اهل سنت و وهابیت نیز تسلطی شگرف دارند؛ مشخصه‌های اسلام اُموی را بررسی کرده‌اند و تمایزهای آن را با اسلام علوی نشان داده‌اند. به آثار ابن تیمیه اشراف دارند و توحید را در اندیشهٔ او تحلیل کرده‌اند. به عنوان مثال، در طول تاریخ تشیع تا کنون، دربارهٔ عدل در کلام شیعی، اثری تفصیلی، اجتهادی و گسترده پدید نیامده است که همهٔ ابعاد مرتبط با آن را پوشش دهد؛ علامه حیدری در سه جلد تفصیلی، نزدیک به هزار و پانصد صفحه، عدل شیعی و مسائل ناظر به آن را به نحو اجتهادی بررسی کرده و خلأ وجود اثری دربارهٔ آن را برطرف ساخته و نظریه‌ای متفاوت دربارهٔ حسن و قبح تولید کرده که در تاریخ کلام شیعی، این حجم از نظریه‌پردازی بی‌سابقه است.
خوشبختانه سلسله‌دروس کلامی ایشان، توسط گروهی از شاگردان توان‌مند درس خارج کلام اسلامی، تقریر شده است و علاقه‌مندان به مباحث کلامی، اکنون می‌توانند موسوعهٔ بیست جلدی پدیدآمده در علم کلام را از نظر بگذرانند و با مسائل اصلی این دانش، آشنایی تخصصی و بی‌واسطه پیدا کنند و با آراء اجتهادی یک مجتهد مسلط به کلام اسلامی آشنا شوند. جلد سوم از موسوعهٔ کلام اسلامی، به نقد نظریهٔ قبض و بسط شریعت اختصاص دارد. مجلدات بیست‌گانهٔ این مجموعه، اکنون با تحقیق، ویراست و صفحه‌آرایی جدید در دسترس علاقه‌مندان قرار می‌گیرد.